PL
EN
DE
Kapitalizm i jego różne oblicza – prelekcja profesora Andrzeja Szahaja w Miejsko-Powiatowej Bibliotece Publicznej w Rypinie (8.06.2017 r.)
Przy Miejsko-Powiatowej Bibliotece Publicznej w Rypinie działa Klub Filozoficzny, dlatego została zacieśniona współpraca z Instytutem Filozofii UMK w Toruniu. Profesor Adam Grzeliński, dyrektor Instytutu wyraził gotowość by pomóc w organizacji prelekcji, a jako że na jednym ze spotkań Klubu rozmawiano na temat książki Mishana pt. Spór o wzrost gospodarczy, pojawił się pomysł zaproszenia do rypińskiej książnicy prof. Andrzeja Szahaja. Profesor przygotował prelekcję noszącą tytuł „Czy inny kapitalizm jest możliwy?”. Prelegent jest profesorem zwyczajnym w Instytucie Filozofii UMK w Toruniu, członkiem Komitetu Nauk Filozoficznych PAN i Komitetu Nauk o Kulturze PAN. Napisał m.in.: Ironia i miłość. Neopragmatyzm Richarda Rorty’ego w kontekście sporu o postmodernizm; Jednostka czy wspólnota? Spór liberałów z komunitarystami a „sprawa polska”; Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki; Inny kapitalizm jest możliwy. Profesor Szahaj zajmuje się głównie współczesną filozofią polityki, filozofią kultury oraz teorią interpretacji. Jest wielbicielem przyrody, podróży oraz jazzu.
Profesor zaprezentował różne warianty kapitalizmu, argumentując skąd się wziął pomysł, żeby o tych zagadnieniach mówić. Wyszedł od omówienia anglosaskiego (neoliberalnego), który jest obecny w USA i Wielkiej Brytanii, kształtować się zaczął od początku lat osiemdziesiątych XX wieku, wpływ klasycznego liberalizmu a później tzw. neoliberalizmu. Jego najważniejsze założenia to minimalna rola państwa, dążenie do urynkowienia wszystkich sfer życia, takich jak edukacja, transport publiczny, służba zdrowia. Ponadto niskie podatki, finansowanie przedsięwzięć gospodarczych przez giełdę, duże, wciąż rosnące rozwarstwienie społeczne (powyżej 0,40 współczynnika Giniego), dominujący sektor finansowy (kapitał spekulatywny), niski poziom ochrony socjalnej, (krótkie urlopy, brak ochrony pracownika, kiepskie zasiłki dla bezrobotnych), zdecydowana dominacja pracodawców oraz niski poziom uzwiązkowienia pracowników (ok. 10 procent) to kolejne wyznaczniki tego modelu.
Drugi model kapitalizmu, który omówił profesor Szahaj to reński – Niemcy, Austria, Szwajcaria (od 1945 roku, społeczna gospodarka rynkowa, wpływ tzw. ordoliberalizmu). Charakteryzuje się on m.in. umiarkowaną rolą państwa w gospodarce, umiarkowanym indywidualizmem, umiarkowanie wysokimi podatkami, ograniczoną rolą rynku kapitalistycznego (służba zdrowia, edukacja, transport publiczny w rękach państwa), społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw, polityka pełnego zatrudnienia, wysokim poziomem ochrony socjalnej (długie urlopy, ochrona pracownika, wysoki poziom bezpieczeństwa socjalnego), dążeniem do osiągania konsensu pomiędzy pracodawcami i pracownikami (system rad i konsultacji, udział pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwami). Wspomnieć należy także o wysokim poziomie uzwiązkowienia pracowników (ok. 40 procent) i znaczącej roli związków zawodowych w gospodarce.
Skandynawski (nordycki) – Szwecja, Norwegi, Finlandia, Dania - model kapitalizmu (od lat trzydziestych XX wieku, wpływ ideałów socjaldemokratycznych) wyróżnia się ograniczoną rolą rynku kapitalistycznego (służba zdrowia, edukacja, transport publiczny w rękach państwa), społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw, polityka pełnego zatrudnienia, wysokimi podatkami, bardzo wysokim poziomem ochrony socjalnej (długie urlopy, znakomita ochrona pracownika, odciążenie rodzin przez państwo, bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa socjalnego), dążeniem do konsensu pomiędzy pracodawcami i pracownikami, dominacja zbiorowych układów pracy, jest niskie rozwarstwienie społeczne (ok. 0,25 współczynnika Giniego), przedsięwzięcia gospodarcze są finansowane przez banki.
Azjatycki model kapitalizmu – Korea Południowa, Singapur, Tajwan, Japonia (od 1945 roku, wpływ tradycyjnej kultury azjatyckiej, konfucjanizm, szintoizm) określa m.in. bardzo duża rola państwa w gospodarce (planowanie długoterminowe), własność państwowa (np. w Singapurze ok. 70 procent gospodarki jest w rękach państwa), długoterminowa polityka przemysłowa, ograniczona jest rola rynku kapitalistycznego (edukacja, służba zdrowia, transport publiczny w rękach państwa), są tam bardzo niskie podatki.
A co z naszym rodzimym podwórkiem? Kapitalizm polski (1989-2015, hybrydowy z dominacją modelu anglosaskiego, neoliberalizm) profesor Andrzej Szahaj scharakteryzował następująco: przede wszystkim występuje tu dążenie do ograniczania roli państwa (ideałem państwo minimum) i objęcia logiką rynkową jak największej części życia społecznego (próby prywatyzacji edukacji, służby zdrowia, transportu publicznego). Występują miarkowanie wysokie podatki z tendencją do ich obniżania, rozwarstwienie społeczne również jest umiarkowane (ok.0,34 współczynnika Giniego), ale jedno z najwyższych w Europie. Ponadto jest niski poziom ochrony socjalnej (ok. 20 procent PKB, przy przeciętnej dla UE ok. 30 procent), brak zbiorowych układów pracy, dominacja pracodawców nad pracownikami, bardzo niski udział o płac w PKB (jeden z najniższych w UE!), najwyższy udział procentowy w UE śmieciowych form zatrudnienia (27 procent ogółu umów). Ponadto jest niski poziom uzwiązkowienia pracowników (ok. 12 procent).
Fotorelacja:
(Natalia Baran)
